کارت بافی هنری است که از زمانهای بسیار قدیم در میان اکثر ملت هایی که پیشینه فرهنگی داشته اند رواج داشته و برای تزئین لباس دور یقه ، دامن ، کمربند ، بندقنداق بچه ، نوار کلاه ، بند زین اسب و شتر و بسیاری مصارف دیگر استفاده می کرده اند. در آن زمانهایی که بشر برای بستن هر شیئی به نواری محکم نیاز داشته با گذراندن نخ از سوراخهای (چشمک ها) کارتهایی که از پوست حیوانات و یا چوب تهیه می شده و عموماً بصورت مربع بوده و دارای چهارچشمک بوده اند ، با بافت نوار نیازش را برطرف می گردد. هم اکنون از این نوارهای بسیار زیبا که دارای طرحهای مختلف هستند برچسب طرح لباس و نوع رنگ آن می توانیم به راحتی رنگ و طرح نوار را به دلخواه انتخاب کرده . طراحی کرده و نوار را ببافیم و از آن استفاده کنیم. برای بند ساعت ، بند عینک ، مچ بند ، کمربند، لبه رومیزی ، دستمال سفره ،کراوات ، دور یقه ، سرآستین ، پایین دامن ، برای آویز مدال ( به جای روبان های ماشینی) همچنین با تلفیق چرم و نوار می توان کیف ، کمربند بندساعت و موارد پرمصرف دیگر بطور زیبا و تزئینی از آن استفاده نمود.

تاریخچه کارت بافی :

قدیمی ترین نواربافته شده ای که وجود دارد متعلق به زمان دومین سلسله فراعنه (۹۴۵ تا ۷۴۵ قبل از میلاد) در مصر است که باکتان و دیگر الیاف گیاهی بافته شده است . پروفسوران گنپ معتقد است که با توجه به این که نقاشیهای مربوط به دوره مصر باستان در تزئین لباسهای افراد بصورت نوارهایی با طرحهای هندسی وجود دارد، مسلم می سازد که نواربافی در سه هزار سال قبل از میلاد نیز در مصر مرسوم بوده است. کمربند ارمس (۱۲۰۰ سال قبل از میلاد) که هم اکنون در موزه لیورپول نگهداری می شود . کمربند جای باروت ایرانی (قرن نوزدهم میلادی) که با کلمات مبارک باد – شادباد – زنده باد تزئین یافته است. مختصری در مورد بافت پارچه لازم به توضیح است که ابتدا مقدمه ای راجع به اساس کار و چگونگی بافت پارچه بدانیم تا راحت تر بتوانیم تکنیک بافت با کارت را فرا بگیریم .

در بافت پارچه چندین اصطلاح بشرح زیر معمول است عبارتند از :

۱-چله (تارها)

۲-(نخ پود)

۳-قسمت بافته شده

۴-وردها

۵-دهانه

۶-ماسوره

که کار هر یک را بطور خلاصه توضیح می دهیم:

۱-چله (تارها) : نخ های افقی و موازی یکدیگر هستند که تحت کشش قرار دارند و اساس کار بافت پارچه و یا قالی و گلیم و کلیه بافته ها را تشکیل می دهند . در حقیقت نیمی از کار بافت بعهده نخهای تار می باشد که حتماً ابتدا و انتهای آن باید محکم و تحت کشش قرار داشته باشند . در قالی و یا سایر زیراندازها که تارها دیده نمی شود از نخ سفید پنبه ای پرتاب و یا پشم استفاده می گردد و در پارچه که تارها دیده می شوند بستگی به طرح مورد نظر رنگ نخ تار انتخاب می شود ولی کشیدگی در همه موارد باید رعایت شود.

۲-نخ پور : نخ های افقی هستند که عمود بر نخ تار بافته می شوند . بیمه دوم کار بافت بعهده نخ پود است . نخ پود وظیفه نگهداری نخ تار و معمولاً نقش را بعهده دارد . در زیراندازهای مثل قالی ، تمامی نقش بعهده نخ گل یا خامه (نخ پود) می باشد ولی در پارچه نیمی از نقش بعهده تار و نیم دیگر بعهده بود می باشد ولی وظیفه اصلی پود (بغیر از ایجاد نقش) نگهداری تارها است . یعنی بعد از جابجایی تارها (بازشدن دهانه) پود دهانه باز شده را حفظ می کند و در حقیقت قسمت اصلی بافت را حفظ می نماید.

۴-ورد : وردها چارچوب هایی هستند که میل میللک ها را در خود حفظ می کنند (میل میلک عبارتست از میله های نازکی با یک چشمک که هر تار از میان چشمک هر کدام می گذرد و با بالا و پائین شدن وردها تارهای مورد نظر بالاآمده و نقش پارچه را بوجود می آورند.

۵-دهانه : عبارتست از فضای ایجاد شده بین تارها که با بالا و پائین شدن میل میلک ها بوجود می آید باز میشود و سپس نخ پود از میان آنها رد شده و بافته را بوجود می آورد.

اجزاء کارت بافی:

در هنر کارت بافی نیز هر ۶ مورد بالا با مختصری تغییر برای بافت موثرند . ۱-تارها (چله ها) ۲-نخ پود ۳-قسمت بافته شده بوسیله کارت ۴-کارتها ۵-دهانه ۶-ماسوره در بافت پارچه ، تارها ، فقط بوسیله میل میلک ها بالا و پایین شده و بوسیله پود بافته می شوند ولی در کارت بافی کارتها علاوه بر بازکردن دهانه ، عمل تابیدن چهار نخ تارحول محور خود را نیز انجام می دهند . در نتیجه نوار بافته شده بسیار محکم و منسجم خواهد شد.

وسایل مورد نیاز:

وسایل مورد نیاز عبارتند از : کارت و نخ

جنس و ابعاد کارت : جنس کارت ها در قدیم از پوست حیوانات و یا چوب انتخاب می شده است. ولی هم اکنون میتوان از انواع تلق های نازک ، فیلم رادیولوژی سفید شده و حتی کاغذهای گلاسه استفاده کرده به اینصورت که با دستگاه سوراخ کن ( پانچ) چهار سوراخ در آنها ایجاد نمود .

ابعاد کارت : بستگی به اندازه دست شخص می تواند کوچک و بزرگ باشد . جنس و اندازه کارتها در بافت نوار تاثیری ندارد بنابراین می توان ابعاد را به دلخواه برید. اندازه معمولی که پیشنهاد می گردد ۸*۸ سانتی متر و محل چشمک ها ۵/۱ سانتی متر بر روی قطر کارت پیش بینی می گردد. ضخامت کارت نباید از ۵/۱ میلی متر تجاوز کند . سوراخها حتما باید بوسیله پانچ ایجاد گردد تا لبه ها کاملاً گرد و هیچگونه ناصافی وجود نداشته باشد لبه کارتها هم کاملاً گرد شوند ، بهتر است در وسط کارت یک مربع کوچک ۱*۱ سانتی متری ایجاد کنیم تا موقع استراحت بتوانیم کارتها را با روبانی به یکدیگر متصل کنیم تا وضعیت آنها ثابت بماند.

نخ مورد استفاده : در کارت بافی ، نخ های تار دارای اهمیت بیشتری نسبت به پود هستند زیرا تارها مشخص کننده طرح و نقش هستند و باید الوان انتخاب گردند در حالیکه نخ پود فقط در طرفین لبه ها دیده می شوند لذا رنگی بودن آن ضرورتی ندارد.

۱-نخ های تار باید انعطاف پذیر و بدون پرز باشند تا پرزها با یکدیگر درگیر نشوند.

۲-نخ های تار نباید بیش از حد خشک و یا بیش از حد نرم باشند .

۳-نخ های تار باید در مقابل کشش مقاوم باشند تا نوار بافته شده محکم باشد و در حین بافت نیز پاره نشوند.

۴-از آنجا که نخ پود فقط در طرفین قابل مشاهده است بهتر است با نخ های حاشیه هم خوانی داشته باشد.

۵-ضخامت نخ پود در طرح مشخص می باشد و می تواند طرح را ریز و یا درشت کند.

۶-انواع نخ های پنبه ای و آهاردار و نخ های گلدوزی و نخ های اکرولیک و استالیت و لایسکوریت برای کارت بافی مناسب هستند . برای مبتدیان می توان از نخ های کاموایی استفاده کرد. روشن است که برای تهیه نوار پهن ، اگر نخ مورد استفاده باریک باشد باید از کارتهای بیشتری استفاده کرد ولی اگر ضخامت نخ بیشتر باشد می توان کارتهای کمتری را به کار گرفت. حداکثر تعداد کارتی که می توان بکار گرفت ۵۰ الی ۶۰ عدد می باشد و بیشتر از این را نمی توان هم زمان چرخاند. ماکو یا ماسوره می تواند با دست تهیه شود و می توان ماکویی طبق شکل زیر تهیه کرد به هر حال بستگی به سلیقه افراد و رفاه بافنده ماکوهای زیر پیشنهاد می گردد.

۷-ماسوره : وسیله ای است که نخ پود را بدور آن می پیچند تا راحت تر بتوان از میان دهانه آن را عبور داده و در ضمن عمل کوبیدن شانه را می توان بوسیله ماسوره مناسب انجام داد.